Bij zijn leven heeft Mulisch geregeld geschreven en gesproken over zijn zogeheten schaduwoeuvre, bestaande uit onvoltooide werken. In De toekomst van gisteren besprak hij bijvoorbeeld projecten als Het twaalfde huis van monsieur Zimbalist, Naasting en Gratie voor de doden. En in De gezochte spiegel voerde hij de schrijver Alex Zwart op, wiens gehele oeuvre bestaat uit de werken uit Mulisch’ eigen schaduwoeuvre.
De auteur wist mij als lezer behoorlijk nieuwsgierig te maken naar de manu- en typoscripten van zijn schaduwoeuvre. Dat komt onder meer door de publicatie van Tussen sterven en begraven in De verteller verteld: deze onvoldragen novelle, op het laatste moment teruggetrokken uit de bundel De versierde mens, geeft veel inzicht in het ontstaan van Mulisch’ oeuvre en zijn filosofie van masker en niets.
Ik hoop daarom al lange tijd op de publicatie van De ontdekking van Moskou, het prominentste schaduwboek uit Mulisch’ oeuvre, vooral omdat het licht kan werpen op de romanloze periode tussen Het stenen bruidsbed en De verteller. De gangbare verklaring voor het gegeven dat Mulisch geen romans publiceerde in de jaren zestig is dat hij te zeer bezig was met de maatschappelijke veranderingen in Nederland en de internationale crises van die jaren. Ik heb altijd gevonden dat dat niet kon kloppen, althans dat het niet de hele waarheid was, aangezien Mulisch aan verschillende romans schreef in die jaren. Alleen vond hij kennelijk dat het niet goed genoeg was en ik zou graag snappen waarom.
Aan De ontdekking van Moskou heeft Mulisch veel tijd besteed en daarom is het een prominente bron voor de analyse van dit probleem.
En nu komt het boek er dan eindelijk aan. Vorige jaar mei was al te lezen op de Facebook-pagina van het Harry Mulisch Huis dat De ontdekking van Moskou vermoedelijk in 2015 bezorgd zal worden door Marita Mathijsen en Arnold Heumakers. Ik heb nog geen berichten gezien dat dat bij nader inzien niet zal lukken, dus ik ga er voorlopig van uit dat het in het najaar tijdens het Harry Mulisch Festival zal verschijnen.
In haar reeks hoorcolleges over Harry Mulisch meldt Mathijsen dat Mulisch haar voor zijn overlijden had gezegd geen bezwaar te hebben tegen de publicatie van de meest voltooide versie van De ontdekking van Moskou. Dit suggereert dat het boek zal worden uitgebracht als een roman, waarbij ik me (ongerust) afvraag of er ruimte zal zijn voor informatie over andere versies en informatie uit Mulisch’ archief, zoals die is toegevoegd aan de uitgave van De tijd zelf.
Op basis van de gepubliceerde fragmenten van De ontdekking van Moskou kunnen we er rustig van uitgaan dat dit niet Mulisch’ toegankelijkste boek zal zijn. Ik ben erg nieuwsgierig naar hoe het boek het zal “doen”, niet zozeer bij de beroepslezers, maar bij de gemiddelde boekenliefhebber.
Update 2 juli 2015: de Volkskrant meldt dat de verschijningsdatum van De ontdekking van Moskou 6 november 2015 is. Er staat tevens een berichtje op de Facebook-pagina van het Harry Mulisch Huis.
Zie ook: